Để có được tên tuổi của một tổ chức giáo dục thường xuyên, mang tính chất xã hội hóa như Trung tâm Ngoại ngữ CENLET ngày hôm nay thì thật không dễ dàng. Khi nhìn lại những hoạt động, thăng trầm của Trung tâm trên chặng đường dài 20 năm, các thành viên mỗi người có một cách nhìn, hoài niệm khác nhau về Trung tâm. Riêng tôi, trong phạm vi bài viết này, tôi muốn đề cập đến một trong những hoạt động chính của Trung tâm, đó là: Hoạt động chuyên môn – sư phạm.
Trước tiên tôi xin điểm qua vài nét về bối cảnh hình thành TTNN CENLET lúc bấy giờ và tôi đã được mời tham gia như thế nào.
Vào khoảng cuối năm học 1988-1989, khi tôi đang dạy tiếng Anh, đồng thời là Tổ trưởng bộ môn ngoại ngữ tại Trường PTTH Quốc Học - Huế, anh Lê Văn Gioang (*) lúc bấy giờ là Tổ trưởng ngoại ngữ trường THPT Gia Hội, trong một dịp gặp tôi ở trường Quốc học Huế, đã cho biết anh sắp mở một Câu lạc bộ Giáo viên Ngoại ngữ ở Huế và ngỏ ý mời tôi tham gia. Tôi trả lời với một sự hưởng ứng tích cực, song trong suy nghĩ của mình, tôi vẫn cho rằng việc hình thành một trung tâm ngoại ngữ ở Huế vào lúc này chắc không dễ dàng, bởi lẽ thành phố Huế vốn nhỏ bé; trong khi đó đã có TTNN trường Đại học Sư phạm Huế đã hình thành và hoạt động nhiều năm trước đó rồi.
Vào cuối thập niên 1980 và đầu thập niên 1990, phong trào học thêm ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, ở Huế cũng như nhiều tỉnh, thành phố khác trong cả nước bắt đầu khởi sắc. Đây là lúc đất nước bước vào thời kỳ mở cửa; xã hội bắt đầu có những chuyển biến tốt về mặt ngoại giao, kinh tế cũng như xã hội. Do vậy, ngoại ngữ là chìa khóa, công cụ cần thiết để nâng cao hiểu biết, mở rộng tầm nhìn và phục vụ chuyên môn công tác ở mọi ngành nghề. Xuất phát từ tình hình thực tiễn khách quan đó, TTNN CENLET đã ra đời rất đúng thời điểm và gặp nhiều thuận lợi.
Trải qua chặng đường khá dài – 20 năm, bên cạnh những thành công ngoài mong ước trong thập niên đầu, Trung tâm cũng đã có những năm tháng khó khăn, vất vả ... vì nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan. Tuy nhiên, nhìn chung, cho đến nay Trung tâm đã có được một bề dày về uy tín và chất lượng; được nhân dân ở địa phương và sinh viên, học sinh yêu mến tin cậy.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(*) Từ tháng 10/1989 – tháng 9/1993: Anh Lê Văn Gioang được Sở GD-ĐT Thừa Thiên Huế bổ nhiệm làm Chuyên viên ngoại ngữ (phụ trách tiếng Anh và tiếng Pháp), dưới thời Anh Lê Phước Thúy, Giám đốc Sở.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nhìn lại những hoạt động của Trung tâm trong thời gian qua, tôi có thể rút ra một bài học kinh nghiệm cho sự phát triển bền vững của Trung tâm, đó là: (1) khả năng điều hành lãnh đạo chung của Giám đốc trung tâm, (2) đội ngũ giảng viên mạnh về chuyên môn, giàu kinh nghiệm và nhiệt tình, (3) khả năng tổ chức và quản lý về mặt chuyên môn, nền nếp của Trung tâm.
Trong bất kỳ một tổ chức, đơn vị nào, thì năng lực lãnh đạo của người đứng đầu đơn vị đó là vô cùng quan trọng; nó quyết sự thành bại, sự tồn tại và phát triển của đơn vị đó. Trung tâm CENLET, từ một tổ chức giáo dục tự phát của xã hội, dần dần đã được công nhận về mặt nhà nước và được nhân dân tín nhiệm trong suốt 20 năm qua. Điều này đã nói lên khả năng điều hành của Giám đốc Trung tâm. Anh Lê Văn Gioang không những giỏi về chuyên môn (2 ngoại ngữ: tiếng Pháp và tiếng Anh) và kinh nghiệm dạy học nhiều năm, anh còn là người có đủ tài năng, uy tín và tâm huyết để lãnh đạo một tập thể lớn với nhiều giảng viên được qui tụ từ nhiều nguồn: các trường đại học, trung học phổ thông, và từ các tổ chức khác trên địa bàn thành phố.
Yếu tố thành công thứ hai là đội ngũ giảng viên, có tính chất quyết định về chất lượng dạy và học. Giảng dạy ở các trung tâm ngoại ngữ thường có những nét đặc thù, không giống như giảng dạy ở các trường công lập. Học viên là đối tượng hoàn toàn tự nguyện, không bị ràng buộc bởi nội qui kỷ luật của trường. Học viên tự do chọn lớp học (cùng cấp độ) và thầy cô giáo. Chính vì vậy, giảng viên phải nỗ lực làm việc nhiều hơn, có sức hấp dẫn,thu hút học viên như những “diễn viên” trên sân khấu. Điều này cũng chính là nguyên tắc tồn tại ở TTNN CENLET về cả hai phía – bản thân giáo viên và trung tâm. Muốn tồn tại ở Trung tâm, phần lớn giáo viên đã không ngừng phấn đấu vất vả, trau giồi kiến thức chuyên môn và tay nghề để ngày càng có uy tín, giảng dạy có chất lượng. Điều đáng mừng là không ít giảng viên, sau một thời gian gắn bó với Trung tâm, đã tạo được uy tín cho mình. Rất nhiều học viên khi đến đăng ký nhập học đã nêu rõ nguyện vọng muốn được học với thầy giáo X, cô giáo Y mà thôi. “Hữu xạ tự nhiên hương” là vậy!
Yếu tố thành công thứ ba là Ban điều hành Trung tâm luôn quan tâm phát huy, đẩy mạnh về mặt chuyên môn-sư phạm – dạy và học. Từ lúc Trung tâm thành lập cho đến nay, công việc quản lý về mặt chuyên môn của trung tâm đã không ngừng bổ sung, cải tiến và hoàn thiện nhằm đạt được hiệu quả tốt nhất trong công tác dạy và học. Quá trình đó được đánh dấu bởi hai giai đoạn chính như sau:
Giai đoạn 1: Được sự bảo trợ chuyên môn của Đại học Tổng hợp Hà Nội từ tháng 7/1989 đến 6/1994.
Trung tâm CENLET đã hình thành trước khi Bộ GD-ĐT có những chỉ đạo cụ thể về mặt chuyên môn, chương trình dạy-học. Vào lúc đó, việc soạn chương trình giảng dạy, chọn SGK cũng như cấp chứng chỉ ngoại ngữ mãn khóa học đều do các trường đại học chịu trách nhiệm. Theo đó, thời gian đầu (1989-1994), TT CENLET đã nhờ trường Đại học Tổng hợp Hà Nội bảo trợ về mặt chuyên môn, và cấp chứng chỉ ngoại ngữ A, B, C. Sau đó, Trung tâm đã được Bộ GD-ĐT kiểm tra về nội dung và chất lượng đào tạo trước khi ra quyết định cho phép cấp các chứng chỉ tiếng Anh và Pháp A, B, C (chứng chỉ A: 10/1991; chứng chỉ B: 9/1992 và chứng chỉ C: 6/1994).
Giai đoạn 2: Giai đoạn độc lập và tự quản về chuyên môn từ 6/1994 đến nay 2009
Trung tâm ngoại ngữ CENLET được thành lập khá sớm (1989), trong khi đó, mãi đến ngày 12/7/1990 Bộ GD-ĐT có Quyết định số 690/QĐ-ĐTTC, hướng dẫn về công tác đào tạo tại chức. Và sau đó ngày 30/01/1993, Bộ GD-ĐT ra Quyết định số 117/ QĐ/TCBT ban hành chương trình thực hành tiếng Anh cho hệ tại chức các cấp (cấp độ A: Elementary, B: Intermediate, C: Advanced) thay thế chương trình tiếng Anh A, B, C ban hành ngày 12/7/1990.
Trên thực tế, ở khu vực miền Trung, mãi đến tháng 7/1994, Bộ GD-ĐT mới triệu tập cuộc họp triển khai thực hiện QĐ số 117/QĐ-TCBT, tổ chức tại Đại học Ngoại ngữ Đà Nẵng với sự chủ trì của ông Nguyễn Nhật Quang, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Thường xuyên. Theo đó, quỹ thời gian cho mỗi cấp độ là: Chững chỉ A: 400 tiết; B: 400 tiết, C: 450 tiết. Kèm theo đó có bộ đề thi mẫu “Dạng thức đề thi tiếng Anh trình độ A, B, C” (Specimen tets); còn về chương trình giảng dạy và giáo trình do các trường đại học hoặc trung tâm ngoại ngữ tự chọn.
Sau cuộc họp này, 3 trung tâm ở Huế: NACENFOL (Đại học Sư phạm Huế), Trung tâm Ngoại ngữ ĐH Tổng hợp Huế và Trung tâm CENLET đã họp bàn và thống nhất về chương trình học, giáo trình và thời lượng cho mỗi cấp học như sau:
¬ Về giáo trình: Sử dụng bộ SGK Headways thay cho bộ SGK Streamlines (đã dùng trong nhiều năm).
¬ Về thời gian khóa học: Trình độ A & B:10 tháng (6 tiết/tuần x 43 = 258tiết); trình độ C: 11 tháng (6 tiết/tuần x 47 = 282tiết).
Số tiết trên đây, so với qui định chuẩn của Bộ GD-ĐT còn thấp. Tuy nhiên, so với chương trình phổ thông thì nhiều gấp đôi. so (3 tiết/tuần x 9 tháng). Một lý do khách quan khác khiến các trung tâm ngoại ngữ không thể kéo dài thời gian học vì lẽ nếu áp dụng theo qui chuẩn của Bộ (400-450 tiết/cấp dộ) thì học viên cần phải tới 2 năm mới trải qua được một cấp độ; và phải mất từ 5 – 6 năm học tập nghiêm túc mới đạt được 3 chứng chỉ A,B&C – còn nhiều hơn thời gian hoàn thành chương trình đại học tại chức. Như vậy sẽ không thể có trung tâm nào có thể tồn tại lâu dài ở khu vực miền trung!?
Như đã phân tích ở trên, mặc dù với quỹ thời gian cho mỗi cấp độ ít hơn so với Bộ GD-ĐT, nhưng Trung tâm CENLET vẫn áp dụng một chương trình dạy-học và SGK theo trình độ chuẩn tiếng Anh quốc tế (Bộ SGK Lifelines: Book 1: Elementary; Book 2: Pre-Intermediate; Book 3: Intermediate). Về đề thi cũng bám sát chương trình day và học, nên có thể khẳng định rằng: nếu học viên học tập tích cực và nghiêm túc thi về mặt kiến thức và kỹ năng ngôn ngữ vẫn đạt được trình độ tương đương như Bộ GD-ĐT đã qui định.
Những biện pháp tích cực nhằm hỗ trợ cho công tác dạy và học tại Trung tâm trong nhưng năm qua, và đã mang lại kết quả nhất định, tạo uy tín cho Trung tâm đó là:
1. Quan tâm nghiên cứu, cung cấp và tài liệu bổ trợ cho giảng viên:
Để giảng dạy có hiệu quả và có chất lượng, ngoài năng lực và kinh nghiệm của giảng viên ra, Trung tâm cần phải có một bộ sách giáo khoa chính phù hợp và cập nhật về nội dung ngôn ngữ, về hình thức trình bày cũng như phương pháp giảng dạy. Song song với giáo trình chính, Trung tâm đã giớ thiệu, cung cấp có thêm nhiều tài liệu băng cassettes, đĩa CD để giáo viên tham khảo và áp dụng vào các hoạt động giao tiếp trên lớp, tạo được không khí vui tươi thoải mái giữa thầy và trò; học viên sẽ được cuốn hút theo những trò chơi, bài hát, câu đố ... có mục đích học tập theo chủ đề ngôn ngữ.
2. Kiểm tra định kỳ (progress tests) và kiểm tra học kỳ (semester tests)
Việc kiểm tra định kỳ được thực hiện nghiêm túc và đầy đủ ở các lớp theo chương trình dài hạn 10 – 11 tháng. Nhằm giúp cũng cố kiến thức đã học cũng như đánh giá quá trình học tập sau 2–3 tháng, học viên sẽ làm một bài kiểm tra định kỳ sau khi học xong 4 –5 units (tùy theo phân bố của mỗi giáo trình). Và sau khi hoàn tất mỗi học kỳ (5 tháng), học viên sẽ làm bài Kiểm tra học kỳ có dạng thức tương tự như đề thi mãn khóa. Tác dụng của các bài kiểm tra này giáo viên theo dõi được mặt mạnh và mặt yếu của học viên, điều chỉnh phương pháp dạy-học; đồng thời giúp các em tự đánh giá về trình độ của mình và nỗ lực nhiều hơn trong tương lai. Về mặt tâm lý, những học viên chuyên cần chăm chỉ sẽ cảm thấy phấn khích hơn khi đạt kết quả cao trong những bài kiểm tra này!
3. Đổi mới phương pháp dạy-học
Một trong trong thuận lợi lớn của Trung tâm là giáo viên đã được Trung tâm tuyển chọn phần lớn là giáo viên dạy giỏi của tỉnh và thành phố. Khi đến với Trung tâm, những giáo viên này được rèn luyện và phát huy thêm nhờ những yếu tố của môi trường sau đây:
- Môi trường sư phạm của TT CENLET là môi trường năng động, đoàn kết, gắn bó vói nhau như trong một gia đình.
- Mỗi giáo viên đã đến với Trung tâm và tồn tại ở Trung tâm tất yếu phải chấp nhận một thực tế là có sự thách thức về trình độ, về nghệ thuật giảng dạy và vì yêu cầu cao của học viên “rất khó tính và đa dạng”!
- Bản thân mỗi giáo viên, vì đã trót yêu nghề và gắn bó với nghề thầy, đã xác định và quyết tâm không ngừng học tập bằng nhiều hình thức: tự học, theo đuổi các chương trình học bổng dài hạn quốc tế, trao đổi kinh nghiêm với đồng nghiệp có nhiều kinh nghiệm hơn, cập nhật tài liệu, kỹ năng tiếp cận các phương tiện dạy-học hiện đại và, trong chừng mực nào đó, có sự hỗ trợ của Trung tâm. Dạy học là quá trình không ngừng học tập! (Teaching is a never-ending process of learning.)
- Ban Giám đốc Trung tâm thường xuyên quan tâm giúp đỡ, sâu sát với giáo viên để hỗ trợ thông qua dự giờ thăm lớp, đúc rút kinh nghiệm, đặc biệt những giáo viên mới tham gia giảng dạy.
- Giáo viên có nhiều cơ hội để được cử đi tập huấn các lớp bồi dưỡng về phương pháp giảng dạy ngoại ngữ do Bộ Giáo dục-Đào, Sở Giáo dục-Đào tạo TT Huế, hoặc các tổ chức nước ngoài tổ chức. Kết quả có nhiều giáo viên dạy giỏi của Trung tâm đã trở thành giảng viên sư phạm tiếng Anh (teacher trainer) của tỉnh cũng như của khu vực: Cô Tôn Nữ Thu Nguyệt, Cô Hồ Thị Tân Hoa, cô Hoàng Thị Lệ, cô Thân Trọng Mỹ Hảo ...
- Việc Trung tâm CENLET có được một đội ngũ giảng viên giỏi, cập nhật được những phương pháp, kỹ thuật giảng dạy mới, rất có lợi cho học viên của Trung tâm nhưng đồng thời cũng có tác động tích cực trở lại với môi trường giảng dạy ngoại ngữ ở phổ thông của tỉnh và thành phố. Đây cũng chính là mặt mạnh của Trung tâm CENLET – nơi đã tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên thể nghiệm kỹ thuật, đường hướng giảng dạy mới, tích cực và hiệu quả. Điều mà phần lớn giáo viên phổ thông yêu nghề, có tâm huyết luôn trăn trở về chất lượng dạy-học ở trường phổ thông nhưng không thực hiện được bao nhiêu do những hạn chế về chương trình học quá nặng nề, trong lúc đó quỹ thời gian cho phép quá hạn hẹp (2-3 tiết/tuần).
4. Tuyển chọn giáo viên và bổ sung đội ngũ giảng dạy
Nhằm mục đích bổ sung đội ngũ giảng viên có năng lực chuyên môn giỏi, có tay nghề vững vàng, sớm được tiếp cận với môi trường sư phạm của CENLET và sẵn sàng thay thế những giáo viên lớn tuổi hoặc chuyển công tác, trung tâm CENLET hằng năm đều có thông báo tuyển giảng viên vào dịp cuối hè (tháng 8). Tiêu chí tuyển chọn khá cao: Trung tâm chỉ tiếp nhận những hồ sơ có thành tích học tâp tốt và kết quả thi mãn khóa đại học xếp loại giỏi, hoặc khá - điểm tốt nghiệp từ 7.5 trở lên. Ngoài ra, ứng viên phải dự 1-2 tiết của giáo viên CENLET, và sau đó sẽ dạy thử 1-2 tiết. Chỉ có những ứng viên có giờ dạy đạt loại Tốt hoặc có triển vọng Tốt mới được tiếp nhận.
5. Tổ chức các kỳ thi mãn khóa cấp chứng chỉ ngoại ngữ quốc gia.
Hằng năm Trung tâm tổ chức các Kỳ kiểm tra kết thúc khóa học và cấp chứng chỉ A, B, C theo định kỳ: cuối tháng 2, cuối tháng 5, cuối tháng 8 và cuối tháng 10.
Tất cả các kỳ kiểm tra đều được tổ chức và tiến hành một cách nghiêm túc, khoa học, và khách quan, theo đúng qui định của Bộ GD-ĐT. Qua các đợt kiểm tra của phòng chức năng Giáo dục Thường xuyên của Sở GD-ĐT TT Huế, những kỳ thi mãn khóa tại TTNN CENLET đã được đánh giá tốt về hình thức tổ chức cũng như chất lượng.
6. Chất lượng đào tạo
Trong 20 năm qua TT CENLET đã góp phần đào tạo rất nhiều thế hệ học viên, nâng cao trình độ ngoại ngữ tiếng Anh – Pháp, tạo điều kiện cho họ thành đạt trong sự nghiệp học tập cũng như công tác sau này. Đối tượng của TT CENLET không chỉ là học sinh, sinh viên của riêng thành phố Huế, tỉnh TT Huế, mà còn từ nhiều tỉnh khác đến học tập nghiên cứu tại các trường đại học và cao đẳng ở Huế, bởi Huế vốn là ‘đất học’ – cái nôi của tri thức và văn hóa ở miền Trung.
Học viên theo học ngoại ngữ tại Trung tâm không nhằm một mục đích duy nhất là để có chứng chỉ ngoại ngữ quốc gia A, B, C mà còn để trau giồi ngoại ngữ một cách có hệ thống và lâu dài. Rất nhiều học sinh đạt giải học sinh giỏi cấp thành phố, cấp tỉnh và Quốc gia cũng đã từng là học viên của trung tâm, hiện nay đã tiếp tục học lên cao trong nước cũng như nước ngoài rất thành đạt. Tôi có thể đơn cử một số học sinh cũ của Ttrung tâm mà tôi biết rõ như sau:
- Một trong những học viên cũ xuất sắc khi tôi còn trực tiếp giảng dạy đó là Lê Thị Thanh Trúc ở lớp tiếng Anh, trình độ B năm 1990. Thanh Trúc là học sinh lớp 10 chuyên Anh trường Quốc học. Năm 1993 Trúc đạt giải nhì môn tiếng Anh Quốc gia, tốt nghiệp ĐHSP tiếng Anh (loại giỏi) năm 1997, giảng dạy tại trường Cao đẳng SP Huế từ 1993, du học Úc và tốt nghiệp Master. Từ năm 2002 đến 2003, Thanh Trúc tham gia giảng dạy các lớp IELTS & TOEFL tại Trung tâm; hiện nay là giảng viên của nòng cốt của Trường CDDSP Huế và Trung tâm ngoại ngữ của Trường.
- Người học viên thứ hai mà tôi biết rõ đó là Bác sĩ Văn Công Trọng, hiện nay là Trưởng phòng Hành chánh Tổng hợp Bệnh viện Trung ương Huế. Bs Trọng là một trong những người có ý chí học tập cao, giỏi cả tiếng Anh lẫn tiếng Pháp, đã theo theo học các lớp C và tiếng Anh giao tiếp “trên C” trong nhiều năm. Hiện nay đã tốt nghiệp cử nhân tiếng Anh. Sự kiên trì học tập ngoại ngữ đó đã giúp cho Bs Trọng rất nhiều trong việc giao dịch trực tiếp với chuyên gia nước ngoài mà không cần phiên dịch.
- Một học viên cũ của Chi nhánh trung tâm CENLET Phú Bài cũng đã thành công trên con đường học tập ngoại ngữ và cuối cùng đã trở thành giảng viên năng động, thu hút học viên, đó là cô Trương Thị Hoàng Liên.
- Đối tượng có triển vọng thành đạt rất nhiều là học sinh trường THCS Nguyễn Tri Phương. Tôi còn nhớ có 2 em Hoàng Trọng Minh Tuấn và Hoàng Trọng Minh Vỹ (con của Bs. Hoàng Trọng Thản, công tác tại Bệnh viện Huế). Vỹ đạt học bổng của chính phủ Singapore, du học sinh cấp 3, sau đó đạt học bổng du học tại Hoa Kỳ. Chắc chắn với sự chuẩn bị rèn luyện kỹ năng ngoại ngữ từ rất sớm, các em có thể bay cao và bay xa trong môi trường học tập khoa học kỹ thuật hiện đại, cạnh tranh về chất xám của khu vực và thế giới.
* * *
Nhìn lại qua hai mươi năm hoạt động, không ngừng nổ lực để đưa chất lượng đào tạo, chuyên môn giảng dạy lên hàng đầu, trung tâm CENLET có thể tự hào là đã đạt được một số thành quả đáng tự hào. Từ viết tắt CENLET đã trở thành một “thương hiệu”, một danh từ chung - để gọi tất cả những người đi học thêm ngoại ngữ ban đêm, bất kể đi học tại một trung tâm nào khác trong thành phố, hoặc thậm chí ở thành phố khác!